HomeEverdingenOns huisBewonersWeerstationDorpKorte MeentFortDiefdijkBedrijvenNaburige plaatsen

Fort Everdingen


De schitterende gracht rondom Fort Everdingen, een waar vogelaarsparadijs.


Verboden kringen rondom Fort Everdingen. Ons huis is het blokje onder de eerste 'e' van 'Korte Meent'. Het blauwe vlak rechtsonder geeft de ondergelopen polder aan.

Op nog geen kilometer van ons huis ligt het imposante Fort Everdingen. Een bezoek aan dit fort is zeker de moeite waard. Deze pagina geeft kort de geschiedenis weer van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en in het bijzonder dit fort.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog gebruikte Nederland voor het eerst het water als verdediging tegen de invallende Spanjaarden. Dijken werden doorgestoken om delen van Nederland onder water te laten lopen (inunderen) en zo de vijand op afstand te houden. In 1589 werd het eerste ontwerp gemaakt voor de (Oude) Hollandse Waterlinie, welke in 1672 ook echt gebruikt is tegen de inval van de Fransen (Lodewijk XIV). Deze linie liep van Muiden via Woerden en Schoonhoven tot voorbij Gorinchem. Het water stond zo'n 30-40 cm hoog. Dit is te diep om met een leger te doorwaden, en te ondiep om te bevaren. De Waterlinie was een succes. Zelfs in de winter lukte het de Fransen niet om Holland te bezetten. Tijdens een vorstperiode dacht men de Hollanders te slim af te zijn, maar gelukkig ging het snel weer dooien en zakte het leger door het ijs.

Vanaf 1815 is men de linie gaan verleggen om ook Utrecht in de veilige zone te krijgen. Dit werd de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Als onderdeel werd tussen 1842 en 1857 ook Fort Everdingen gebouwd. Het fort had diverse doelen. Allereerst moest het voorkomen dat de oprukkende vijand over de Lekdijk alsnog het gebied in kon komen. Samen met Fort Honswijk aan de overzijde van de Lek werd voorkomen dat men varend het gebied in kwam. En tenslotte verzorgde het fort de inundatie van de achterliggende polder tussen de Diefdijk en Culemborg.

Het hart van het fort wordt gevormd door een bomvrije toren van 19 meter hoog en 40 meter doorsnede. Daaromheen is een gracht aangelegd met een ophaalbrug aan de westzijde om toegang te verlenen tot het fort. Aan de oostzijde lagen loopgraven. Rondom de bomvrije toren zijn in 1877 nog twee aanvullende bomvrije gebouwen gemaakt, en een wachterswoning vlakbij de toegangspoort. In de loop der tijd zijn nog veel meer gebouwen op en rond het fort gemaakt. Langs de Diefdijk bijvoorbeeld vinden we langs het oostelijk talud talloze groepsschuilplaatsen en kazematten.

Ten behoeve van inundatie werd in de zomerdijk van de Lek een inlaatsluis gemaakt, en in de Lekdijk een beersluis. Via deze sluizen is het mogelijk water vanuit de Lek in de gracht te laten lopen. Aan de zuidkant is een Damsluis gemaakt om water vanuit de gracht weer in het inundatiekanaal te laten waarmee de polders onder water gezet konden worden.

Het fort biedt ruimte aan 359 manschappen, 10 officieren, 1 adjudant, een officier van gezondheid, 2 hospitaalsoldaten en 2 wasvrouwen. Het is twee keer gemobiliseerd: tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) en aan het begin van de Tweede Wereldoorlog (1939-1940).

Omdat het gebied nogal kaal was, werden rond het fort veel bomen en struiken geplant. Langs de rand van het fort werd een meidoornhaag aangelegd, welke met haar doorns een goede versperring vormde voor aanvallende soldaten die de gracht wisten te trotseren, ondanks de plotselinge verdieping in de bodem. Rondom de gracht zijn veel bomen geplaatst om het zicht op het fort te ontnemen. Dit zijn vooral schietwilgen, populieren en iepen.

Rondom alle forten werden 'verboden kringen' gedefinieerd. Binnen een straal van 300 meter mochten alleen houten gebouwen komen, tussen de 300 en 600 meter alleen houten bebouwing maar wel met een stenen schoorsteen en/of fundering, en tussen de 600 en 1000 meter was bouwen voor eigen risico. Defensie hield zich het recht voor om ten alle tijden de bebouwing te vernietigen om het zicht vanuit het fort optimaal te houden.

Ons huis staat in het gebied tussen 600 en 1000 meter. Gelukkig zijn de verboden kringen inmiddels niet meer van toepassing, en kunnen we dus met een gerust hart nabij dit mooie fort wonen.

De Waterlinie is ondertussen ook buiten gebruik gesteld, maar tot voor kort was Fort Everdingen nog in het bezit van het Ministerie van Defensie. De Explosieven Opruimingsdienst (EOD) gebruikte het fort voor (opleiding tot) ontmanteling van explosieven. Eind 2014 is het fort uiteindelijk verkocht aan de speciaalbierbrouwerij Duits & Lauret, die zich sindsdien "fortbrouwerij" mag noemen. Naast het brouwen van bier zullen ze een taveerne openen, alsmede een kleinschalige camping.

Rondom het fort kun je prachtig wandelen. Dankzij het project 'Ruimte voor de rivier' worden de uiterwaarden omgetoverd in een prachtig natuurgebied, waar Fort Everdingen en Het werk aan het Spoel onderdeel van uitmaken.

Relevante links

Duits en Lauret - Bierbrouwerij en proeflokaal op Fort Everdingen
Het Spoel en Everdingen - Boekje 'Culemborgse Voetnoten' over de historie van beide forten
Stichting Honswijk Everdingen
Stichting Werk aan het Fort
www.forteverdingen.com - Over de fortbrouwerij, bierbank, enz...
www.hollandsewaterlinie.nl


Beersluis voor het toelaten van water in de gracht, deze vormt feitelijk een onderdeel van de Lekdijk.


Damsluis voor het doorlaten van water vanuit de gracht naar het inundatiekanaal. Op de achtergrond zie je de Diefdijk.